Η καταγωγή της πάλης ( συνέχεια . . )

ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ

Η παλαίστρα φιλοξενούσε κυρίως την πάλη και τα άλλα βαριά αγωνίσματα
όπως πυγμαχία και το παγκράτιο. Άγνωστο είναι πότε παρουσιάστηκε χρονολογικά.

Σίγουρα έκανε την εμφάνισή της πριν από την εποχή του Σόλωνα γιατί σύμφωνα με πληροφορίες του Αισχίνη ,με νόμο ο Σόλωνας επέβαλε κανόνες για την λειτουργία της.
Αξίζει να επισημανθεί ότι η παλαίστρα ήταν ιδιωτικό ίδρυμα με ιδιοκτήτη και διευθυντή τις περισσότερες φορές παιδοτρίβη. Ήδη στην Αθήνα από τον 5 αι. πχ υπάρχουν στην Αθήνα παλαίστρες ιδιωτικές , όπως του Σιβυρτίου, του Ταυρέου ,του Ιπποκράτους και για την ελληνιστική περίοδο του Τιμέου και του Επιγένους. Σε ορισμένες βέβαια περιπτώσεις συναντούμε και δημόσιες παλαίστρες όπως στη Δήλο ,την Αλικαρνασσό και στην Κόρινθο. Οι παλαίστρες αρχικά προορίζονταν για την άσκηση των παίδων ,αργότερα όμως συναντούμε και γεροντική παλαίστρα στη Σάμο.
Η παλαίστρα ήταν ένας υπαίθριος χώρος με τα σκάμματα της πάλης ο οποίος περιβάλλονταν από ένα περιστύλιο όπου υπήρχαν στεγασμένοι βοηθητικοί χώροι. Η πάλη διεξάγονταν στο σκάμμα , ένα σκαμμένο και περιορισμένο χώρο με επίστρωση άμμου. Όσον αφορά το δεύτερο είδος της πάλης , την αλίνδηση ή κύλιση αυτή γινόταν σε μέρος όπου το έδαφος βρεχόταν τόσο πολύ ώστε γινόταν λάσπη όπως γίνεται γνωστό από τον
Λουκιανό.
Οι γυμναστές άνοιγαν τα γυμναστήρια όχι πριν την ανατολή του ηλίου και τα έκλειναν πριν την δύση του.
Ο Βιτρούβιος, το 30πχ. , περιγράφει την ελληνική παλαίστρα με λεπτομέρειες. Σημειώνει ότι είναι περιστύλια ορθογώνια ή τετράγωνα , τα οποία περιβάλλονται με στοές και διάφορες εξειδικευμένα δωμάτια όπως
• κωρυκείον, χώρος όπου υπήρχε στημένος ο κώρυκας, πυγμαχικός δηλαδή
σάκος γεμάτος με σπόρους ,αλεύρι ή άμμο για να ασκούνται οι πυγμάχοι
• λουτρώνας ,δωμάτιο με λουτήρες για το λουτρό των ασκουμένων
• ελαιοθέσιον, όπου αλείβονταν οι αθλητές με λάδι
• κοωιστήριον, όπου πασπαλίζονταν με σκόνη
• εφηβείον, χώρος αποκλειστικά για τους εφήβους
• εξέδρα, χώρος κατάλληλος για φιλοσοφικές συζητήσεις και διαλέξεις.

Εξέδρα υπό μορφή μικρού θεάτρου, με ημικυκλικές βαθμίδες ,συναντούμε στην παλαίστρα των Φιλίππων του Νομού Καβάλας. Στην παλαίστρα των Φιλίππων η οποία είναι κτίσμα του 2ου αι. μ.χ. περιμετρικά του χώρου άσκησης υπάρχουν αρκετά δωμάτια η χρήση των οποίων είναι απροσδιόριστη.

ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Το γυμνάσιο δεν μνημονεύεται στα έπη Ομήρου και αγνοείται από τον Ησίοδο. Το γυμνάσιο έκανε την εμφάνισή του στις αρχές του 6ου αι .π.χ. ο Θέογνις ο Μεγαρεύς είναι ο πρώτος που μνημονεύει την ύπαρξή του. Το γυμνάσιο αρχικά δεν θα πρέπει να ήταν τίποτε άλλο από ένα επίπεδο χώρο άσκησης με αρκετό μήκος ,έτσι ώστε να είναι δυνατή η άσκηση στα δρομικά αγωνίσματα. Επίσης θα πρέπει να περιελάμβανε μεγάλες ακά-
λυπτες επιφάνειες ,σημεία κατάλληλα δηλαδή για την άσκηση στα υπόλοιπα
αγωνίσματα ,κυρίως άλματα και ρίψεις. Το γυμνάσιο εμπεριείχε και την παλαίστρα.
Η προπόνηση ήταν επίπονη και σκληρή. Οι παλαιστές κουράζονταν πολύ γιατί εφάρμοζαν όλες τις λαβές και τα τεχνάσματα των αγώνων. Ο παιδοτρίβης (προπονητής) επέβλεπαν την προπόνηση ,αλλά δεν επενέβαινε παρά μόνο αν έβλεπε κάτι το αντικανονικό ή όταν ήθελε να δώσει μερικές οδηγίες και κατευθύνσεις ή να δείξει καλύτερο τρόπο εφαρμογής της λαβής. Αν ένας αθλητής δεν μπορούσε να απαλλαγεί από μια επικίνδυνη λαβή , χτυπούσε ελαφρά την πλάτη του αντιπάλου του με το ελεύθερο χέρι του, οπότε ελύετο αμέσως η λαβή αυτή. Επίσης εάν ο παιδοτρίβης θεωρούσε κατά την προπόνηση ότι μια κανονική λαβή γινόταν επικίνδυνη, χτυπούσε ελαφρά με το διχαλωτό ραβδί του την πλάτη του επιτιθέμενου και έτσι αυτός έλυνε τη λαβή του. Μετά την προπόνηση οι παλαιστές έκαναν ασκήσεις ευκαμψίας , και έξυναν με τη «στλεγγίδα» την άμμο , το λάδι και τον ιδρώτα από το σώμα τους, έκαναν μπάνιο και χόρευαν υπό τους ήχους του αυλού. Στις παλαίστρες και τα γυμναστήρια της Σπάρτης ,γυμναζόντουσαν όχι μόνο οι άνδρες αλλά και τα κορίτσια .Σκοπός της τέτοιας αγωγής ήταν η Σπάρτη να κάνει πολίτες ανθεκτικούς στον πόνο και ικανούς πολεμιστές. Ο Πλούταρχος γράφει
«τα μεν γε σώματα των παρθένων δρόμοις και πάλαις και βολαίς δίσκων και ακοντίων διεπόνησεων, ως ή τε των γεννωμένων ρίζωσις ισχυράς εν ισχυροίς σώμασιν αρχείν λαβούσα βλαστάνοι βέλτιον» δηλαδή ,η άσκηση δυνάμωνε και τα σώματα των παρθένων (της Σπάρτης), γυμναζόμενες στο τρέξιμο και στην πάλη και στο ρίξιμο δίσκων και ακοντίων ,ώστε να ριζώσουνε μέσα τους γεροί απόγονοι. Η προπόνηση των Σπαρτιατών ήταν σκληρότατη.
Οι νέοι μάθαιναν από μικροί να υποφέρουν τους κόπους, τους πόνους και να
αγωνίζονται μέχρι θανάτου. Προτιμούσαν τον θάνατο παρά την εγκατάλειψη του αγώνα. Το να ηττηθεί ένας Σπαρτιάτης από έναν ικανότερο αντίπαλο αντίπαλο ,δεν ήταν βέβαια υποτιμητικό, ούτε ντροπή. Το να φανεί όμως δειλός ή λιπόψυχος στον αγώνα εθεωρείτο ότι ήταν αδύνατο για ένα Σπαρτιάτη. Οι Αθηναίοι αντίθετα , οι οποίοι ήταν λεπτού και
ήπιου χαρακτήρα, ήταν επίσης αρκετά αυστηροί στην αγωγή των νέων.
Από τα προϊστορικά χρόνια οι νέοι της Ελλάδας αγαπούσαν και καλλιεργούσαν τον αθλητισμό χωρίς όμως να εξειδικεύονται σε ένα συγκεκριμένο άθλημα. Ο Γαληνός γνωστός φιλόσοφος και γιατρός αναφέρει ότι η ειδίκευση των αθλητών αρχίζει από την ώρα που εμφανίσθηκαν οι επιστήμονες παιδοτρίβες.
Θα πρέπει να τονισθεί ότι και οι πόλεις –κράτη πίστεψαν στην ειδίκευση των
αθλητών σα μέσο διάκρισης γιατί έτσι και εξ αιτίας των νικών των αθλητών τους οι νέοι επιθυμούν να φτάσουν και να μοιάσουν στα είδωλα τους.
Από τον 3ο π.χ. αιώνα εμφανίζονται οι ‘‘Γυμναστές’’ με ανώτερη μόρφωση,
με γνώσεις πέρα από το συγκεκριμένο άθλημα που ασχολούνται , όπως επίσης και ιατρικής και διαιτητικής. Ο Πίνδαρος έχοντας υπ’ όψη του τους παιδοτρίβες του καιρού του (518-438 π.Χ.) προφανώς ακατάρτιστους ,λέει ότι «εκείνος που γνωρίζει άριστα κάποιο πράγμα, μπορεί και να διδάξει στους άλλους εύκολα και σωστά ,αλλά εκείνος που προσπαθεί να μεταβιβάσει γνώσεις στους άλλους, χωρίς προηγουμένως ο ίδιος να έχει κατανοήσει το θέμα ,είναι ανόητος». Έγινε κατανοητό λοιπόν ότι στα παλαιότερα χρόνια
οι παιδοτρίβες ήταν παλιοί αθλητές ,εμπειρικοί, ενώ αργότερα γύρω στον 4ο πχ αιώνα παρουσιάσθηκαν οι γυμναστές με εξειδίκευση και σε θέματα ιατρικής και θεραπευτικής. Ο αλείπτης ήταν και αυτός ένα μέρος της άσκησης οπού τελικά κατέληξε να γίνει συστατικό στοιχείο της καλής προπόνησης. Με την πάροδο του χρόνου έγινε αντιληπτό πόσο ευεργετικά αποτελέσματα είχε η τεχνική μάλαξη των μυών πριν την προπόνηση και στην αποθεραπεία του αθλητή. Οι παλαιστές περνούσαν σε ειδική αίθουσα, το ‘‘κονιστήριο’’, και πασπάλιζαν το σώμα τους με ψιλή άμμο ή σκόνη, η οποία κολλούσε πάνω τους σχηματίζοντας ένα λεπτό στρώμα. Θεωρούσε ότι η σκόνη έκλεινε τους πόρους του σώματος, σταματούσε τον πολύ ιδρώτα και διατηρούσε το κορμί ακμαίο και φρέσκο.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΛΑΙΣΤΩΝ

Κατά το Φιλόστρατο, ο παλαιστής πρέπει να έχει καλό ανάστημα και συμμετρική κατασκευή σε όλο το κορμί. Ο λαιμός να μην είναι μακρύς ,αλλά ούτε χαμένος μέσα στους ώμους. Οι ώμοι γεροί και τα χέρια γεροδεμένα στους βραχίονες και στους καρπούς. Το στέρνο φαρδύ αλλά να μην προεξέχει. Τα πλευρά γερά για να αντέχουν στα σφιξίματα του αντιπάλου ,η κοιλιά ίσια, το ισχύο ευλύγιστο και εύκαμπτο ,οι μηροί σφιχτοδεμένοι και τα πόδια ,κνήμες , ταρσοί και πέλματα ,γερά και τέτοια που να στηρίζουν τον παλαιστή πάνω στο έδαφος σαν κολόνα αμετακίνητη. Οι γλουτοί να ακολουθούν αρμονικά το όλο σώμα, δηλαδή να μη δημιουργούν προβλήματα στις κινήσεις του σώματος. Έτσι ο καλός παλαιστής έπρεπε να μοιάζει με τα Ηράκλεια αγάλματα που χαίρεσαι να τα βλέπεις σαν θεϊκά με τη συμμετρική κορμοστασιά και τον ελεύθερο αυχένα ,σαν τα περήφανα άτια. Ο Επίκτητος (50-120 μ.Χ.) χαρακτηρίζει τον άξιο παλαιστή από τους ώμους τους μηρούς , τη μέση «ει παλαιστής ,ιδού σου τους ώμους ,τους μηρούς ,τη οσφύν».
Περίφημοι παλαιστές ήταν «ο παίς Κρατίνος» από την Αιγείρα της Αχαίας στον οποίο δόθηκε το δικαίωμα να στήσει πλάι στον ανδριάντα του και τον ανδριάντα του γυμναστή του σαν ευγνωμοσύνη προς το διδάσκαλό του, που ήταν μεγάλη τιμητική θέση και διάκριση. Οι αρχαίοι εκτιμούσαν όχι μόνο τη νίκη αλλά και την τέχνη του αγωνίσματος. Ο Πίνδαρος πλέκει το εγκώμιο στον παλαιστή Αλκιμέδοντα και το γυμναστή Μελησία. Ο Αριστόδημος ο Ήλειος που ποτέ αντίπαλος δεν μπόρεσε να του κάνει λαβή στη μέση. Ο Ισίδωρος από την Αλεξάνδρεια που κατά το Φλέγοντα «ουδέποτε έπεσε» στο έδαφος.
Πασίγνωστος είναι ο παλαιστής Μίλων ο Διοτίμου Κροτωνιάτης από την κάτω Ιταλία. θαυμαστός ήταν ο Ιπποσθένης που νίκησε σε έξι Ολυμπιάδες (37η,39η,40η, 41η ,42η, 43η ). Είναι απορίας άξιο το γεγονός ότι ενώ οι αρχαίοι Έλληνες έδωσαν τόσο μεγάλη σημασία στον αθλητικό ανταγωνισμό, δεν κατέγραψαν τις επιδόσεις τους τα ρεκόρ κάτι που ασφαλώς θα μπορούσε να γίνει σε μερικά τουλάχιστον αγωνίσματα.
( γράφτηκε από τον Σωτήρη Σταμούλη και συνεχίζεται )